«شاهنامه»، کتاب راهنمای حکومت داری | درباره کتاب «استقبال از شاهنامه در سده‌های میانه به سانِ آینه پادشاهان»
رجوع به شاهنامه، این دفینه گران بهای فرهنگ ما، کوشش برای تکرار گذشته نیست، بلکه توجه یافتن به امکاناتی است که در بطن خود می‌تواند طرحی را متناسب با گذشته تاریخی ما برای آینده رقم زند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ نسرین عسکری، در کتاب «برگرفت شاهنامه به عنوان آیینه‌ای برای پادشاهان در سده‌های میانی»، ضمن بررسی منابع متعددی از سده‌های میانی، نشان می‌دهد که اثر فردوسی اساسا به عنوان کتاب حکمت و پند برای پادشاهان و نخبگان دربار فهمیده می‌شده است.
نویسنده استدلال می‌کند که مطالعه «شاهنامه» در چنین بستری به روشن شدن معنای داستان‌های رمزآلود این اثر کمک شایانی می‌کند. دستاورد مهم این نوشتار شناسایی گونه ویژه‌ای در ادبیات است به نام «اختیارات شاهنامه» (= متن گزینی از «شاهنامه») که محتوای غالب مصادیق آن حکومت داری و پادشاهی است. همچنین، این تحقیق روشن می‌سازد که، برخلاف تصور عموم، «شاهنامه» در سده‌های ۵ و ۶، یعنی پیش از تاریخ قدیمی‌ترین نسخه خطی موجود از «شاهنامه» که ۶۱۴ هجری است، کتابی نام دار بوده است.
نویسنده، به منظور تبیین خوانش‌هایی که مطابق آن «شاهنامه» آیینه شهریاران و سلاطین است، به تحلیل روایت اردشیر (۲۲۴-۲۴۱ میلادی)، بنیان گذار سلسله ساسانیان، در «شاهنامه» می‌پردازد. او، با استناد به ادبیات زرتشتی، استدلال می‌کند که اردشیر در «شاهنامه» به عنوان یک شخصیت نجات دهنده به تصویر کشیده شده است و در چنین بستری شرح می‌دهد که چرا ایده پیوند پادشاهی و مذهب، به عنوان موضوعی مهم در تقریبا همــه «نصیحت الملوک»های قرون وسطی، اغلب، به اردشیر نسبت داده شده است.
نگارنده، همچنین، دوره اردشیر در «شاهنامه» را با ۹ اثر ایرانی حکمت آموز برای حاکمان در قرون وسطای آغازین مقایسه می‌کند تا نشان دهد که تصویر اردشیر در «شاهنامه» مطابق اصول و قواعد اخلاقی-سیاسی ارائه شده در آثار ایرانی-اسلامی بعدی درباب حکمت فرمانروایان است. تحلیل تطبیقی در این بخش از کتاب به دنبال ریشه‌های ما قبل اسلام برخی مفاهیم اصلی موجود در ادبیات حکمت آموز ایرانی-اسلامی سده‌های میانی است.
نویسنده این کتاب، نسرین عسکری، در سال ۲۰۱۲ دکتری خود را از دانشگاه تورنتو دریافت کرد. وی، اکنون، مدرس و محقق دوره پسادکتری در گروه مطالعات آسیایی دانشگاه بریتیش کلمبیاست. عسکری، به عنوان کارشناس مدعو در بخش هنر‌های ایرانی کتاب، در کتابخانه بادلین آکسفورد تحقیقاتی به انجام رسانده و درباب تعاملات متن و تصویر در هنر‌های ایرانی کتاب در دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج مقالاتی ارائه کرده است.
مقالات تحقیقی وی در مجلات معتبر «مطالعات ایرانی» و «نریتیو کالچر» به چاپ رسیده‌اند. اثر او، «استقبال از شاهنامه در سده‌های میانه به سان آینه پادشاهان»، که نخستین بار انتشارات «بریل» در سال ۲۰۱۶ آن را چاپ و منتشر کرد، در بیست وپنجمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، برگزیده شناخته شد، اما ترجمه فارسی آن به تازگی به بازار آمده است. این برگردان را عادله میرزایی انجام داده و انتشارات «علمی» در ۴۸۳ صفحه و به قیمت ۷۵۰هزار تومان عرضه کرده است.
ناشر در پشت جلد کتاب آورده است: «'شاهنامه' حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی برای خوانندگانش در نقش‌های گوناگونی ظاهر شده است و هر اندیشمندی، به اقتضای آینده‌ای که برای خود تصور می‌کرده و امکان‌هایی که مترصد تحقق آن‌ها بوده، در رجوع به این سنت حکمی و ادبی بهره‌هایی متناسب از آن بر می‌گرفته و به شیوه خاص خود از آن استقبال می‌کرده است.
اساسا، رجوع به میراث سنت ایرانی-اسلامی همواره در تناسب عمیقی با طرح‌های آینده کسی است که به این سابقه باز می‌گردد. کتاب پیش روی، 'استقبال از شاهنامه در سده‌های میانه به سانِ آینه پادشاهان'، چنین امکانی را در 'شاهنامه ' فردوسی یافته است و به خوانندگان توجه می‌دهد که چرا این اثر سترگ، به منزله منبعی از حکمت و اندرزِ ایران باستان درباب سلطنت، درک خوانندگان خود را از مفاهیمِ مربوط به قلمرو پادشاهی افزایش می‌دهد.
رجوع به 'شاهنامه'، این دفینه گران بهای فرهنگ ما، کوشش برای تکرار گذشته نیست، بلکه توجه یافتن به امکاناتی است که در بطن خود می‌تواند طرحی را متناسب با گذشته تاریخی ما برای آینده رقم زند.»
همچنین، نویسنده در بخشی از کتاب خود نوشته است: «'شاهنامه' فردوسی، عموما، به عنوان اثری حماسی (قهرمانی) بررسی شده است و تنها پژوهشگران معدودی به عنوان اثری تاریخی به آن رجوع کرده‌اند. گرچه این اثر صفات مشترک زیادی هم با حماسه و هم با تاریخ دارد، اما در هیچ کدام از این دو گونه ادبی به درستی نمی‌گنجد. ازطرفی، شارل هانری دو فوشه کور پیشنهاد می‌کند که 'شاهنامه' باید به عنوان 'آینه‌ای برای پادشاهان' در نظر گرفته شود، یعنی کتاب خرد و اندرز برای شاهان و ملازمان آن ها. اما او، در پژوهش جامع خود که بر روی اندرزنامه‌های فارسی ابتدای سده‌های میانه انجام داده، 'شاهنامه' را منظور نکرده است.
وی، همچنین، معتقد است که نویسندگان کتاب‌های اخلاق و اندرز در دوره‌های بعدی از 'شاهنامه' به عنوان کتاب مرجع و نمونه بهره نبرده‌اند. برای تعیین دقیق‌تر اینکه 'شاهنامه' به کدام گونه ادبی تعلق می‌گیرد باید مشخص کنیم که خوانندگان هم دوره و نزدیک به دوره فردوسی چگونه از آن برداشت می‌کردند.»
منابع: وبگاه ناشر انگلیسی، وبگاه ناشر فارسی، وبگاه جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
تدوین و ترجمه: شهرآرا
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
